De kracht van het kader

Een foto, een fractie van een seconde, vastgelegd in een meestal rechthoekig kader, vaak met een verhouding van 3 op 2.

Wat opvalt, is dat we zelden stilstaan bij dat kader zelf. Onze aandacht gaat meestal meteen naar het onderwerp. Nochtans zijn net die limieten van het kader bijzonder interessant.

Veel fotografen zijn vertrouwd met compositieregels, die aangeven waar je iets moet plaatsen binnen het kader. Maar veel minder wordt er gesproken over het belang van wat je juist buiten dit kader houdt.

Toch is dat voor mij een van de krachtigste en meest onderschatte aspecten van fotografie. Fotografie is fragmentarisch, en precies dat is ook een van haar grote sterktes.

In een film krijg je scène na scène. Niet alles wordt expliciet benoemd, maar je krijgt doorgaans veel meer context: je ziet het huis, de tafel, het gesprek, het moment dat eraan voorafging. De verbanden worden vaak duidelijk opgebouwd.

In een fotoboek werkt dat anders. Daar zie je flarden, fragmenten. Als kijker moet je zelf de gaten opvullen, de verloren tijd tussen de beelden invullen, de verbanden gaan zoeken.

Maar ook in een enkel beeld speelt dat een rol. Wat er buiten het kader gebeurt, is soms even betekenisvol als wat er binnen valt. Richard Kalvar speelt hier meesterlijk mee. Kijk bijvoorbeeld naar een van zijn beelden. Wat gebeurt hier nu eigenlijk? We zien een groepje mannen, maar wat ze aan het doen zijn, is niet getoond. Dat is net wat het beeld zo krachtig maakt. Het mysterie zit niet in wat er te zien is, maar in wat er net niet getoond wordt. Dat raadsel wordt bovendien nog versterkt door de figuur rechts bovenaan in het beeld, die deels buiten het kader valt.

Wat je weglaat, roept vragen op. Wat je niet toont, prikkelt de verbeelding. Dus de volgende keer dat je fotografeert, stel jezelf niet alleen de vraag: “Wat wil ik tonen?”

Maar ook: “Wat laat ik bewust weg?”